Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao công tác chủ nhiệm lớp

 PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TP TAM ĐIỆP
 TRƯỜNG TIỂU HỌC YÊN SƠN
 SÁNG KIẾN
 MỘT SỐ GIẢI PHÁP
NÂNG CAO CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP
 Trần Thị Như Quỳnh
 Nguyễn Thị Dung
 Đồng tác giả:
 Nguyễn Thị Nhung
 Trần Thị Thái
 Chức vụ: Giáo viên
 Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Yên Sơn
 Yên Sơn, tháng 4 năm 2019 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
 Kính gửi: Hội đồng thẩm định sáng kiến phòng GD&ĐT TP Tam Điệp.
 Chúng tôi gồm:
 Tỉ lệ % đóng 
 Trình độ 
 Ngày tháng Đơn vị Chúc góp vào việc 
STT Họ và tên chuyên 
 năm sinh công tác vụ tạo ra sáng 
 môn
 kiến
 1 Trần Thị Như Quynh 20.07.1976 TH Yên Sơn GV ĐH 30%
 2 Nguyễn Thị Dung 06.06.1982 TH Yên Sơn GV ĐH 25%
 3 Nguyễn Thị Nhung 08.08.1988 TH Yên Sơn GV ĐH 25%
 4 Trần Thị Thái 02.10.1966 TH Yên Sơn GV CĐ 20%
 I. TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG
 1. Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:
 2. Lĩnh vực áp dụng: “Một số giải pháp nâng cao công tác chủ nhiệm 
lớp”.
 Vấn đề sáng kiến cần giải quyết: Công tác chủ nhiệm lớp.
 Trong thực tế, chủ nhiệm lớp là công tác vô cùng khó khăn, phức tạp, vui 
có, buồn có, thành công cũng có, thất bại cũng không phải là hiếm. Bởi lẽ, mỗi 
một tập thể lớp đều có những đặc thù riêng. Có lớp như thế này, có lớp như thế 
khác: nào là học sinh cá biệt về học tập, về đạo đức, nào là học sinh có hoàn 
cảnh gia đình khó khăn về kinh tế, con mồ côi, bố mẹ li thân, bố mẹ đi làm ăn 
xa 
 Thực tiễn là như vậy, cho nên giáo viên chủ nhiệm phải có phương pháp 
chủ nhiệm như thế nào để có hiệu quả cao nhất. Công tác chủ nhiệm của một 
giáo viên thành công đồng nghĩa với việc giúp các em hoàn thiện mình hơn, xây 
dựng được tập thể lớp vững mạnh, đưa nhà trường ngày càng tiến lên.
 Chính vì vậy, qua nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, tôi đã đúc kết được 
một số kinh nghiệm nhằm làm tốt công tác của một người giáo viên chủ nhiệm 
lớp, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chủ nhiệm lớp và làm cho lớp chủ nhiệm có 
những thành tích đáng tự hào. Vì vậy, trong khuôn khổ sáng kiến này, tôi trao 
đổi cùng quý đồng nghiệp một kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm đó là: 
“Một số giải pháp nâng cao công tác chủ nhiệm lớp ”.
 II. NỘI DUNG 
 Như chúng ta đã biết ngoài việc trang bị cho học sinh những vốn kiến 
thức, kỹ năng cơ bản trong học tập, còn phải chú ý đến việc rèn năng lực, phẩm 
chất cho học sinh, dạy học sinh cách “làm người”, để học sinh có thêm vốn kinh 
nghiệm thích ứng với môi trường mới, yêu cầu mới. Như vậy, giáo dục tiểu học 
là nền tảng của giáo dục phổ thông; đặt cơ sở vững chắc cho sự hình thành nhân 
cách và sự phát triển toàn diện của con người. Vì vậy, việc phối kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội là công tác 
đặc biệt quan trọng trong công tác giáo dục để trẻ tiếp thu sự giáo dục được 
thuận lợi hơn. Từ đó giúp trẻ đạt kết quả cao trong hoạt động học tập và phát 
triển năng lực, phẩm chất. Giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học có một vị trí đặc 
biệt quan trọng. Lao động của một giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học là lao 
động sáng tạo không ngừng, sự sáng tạo đó đòi hỏi phải toàn diện: sáng tạo 
trong soạn giảng, trong tổ chức các hoạt động học tập, vui chơi, trong sinh hoạt 
tập thể và đặc biệt là trong các biện pháp giáo dục, rèn luyện năng lực, phẩm 
chất cho học sinh. 
 Ngoài việc tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh , giáo 
viên chủ nhiệm lớp còn phải thường xuyên theo dõi các hoạt động trong giờ 
chơi, trong các buổi sinh hoạt, giao lưu tập thể, nhằm phát triển năng lực toàn 
diện cho các em.
 Đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh lớp 1 
 Học sinh lớp 1 còn rất non nớt, các em sống trong những gia đình có hoàn 
cảnh khác nhau, nếp sống khác nhau nên nhận thức và nếp sống cũng khác nhau. 
Đặc biệt tư duy trẻ lớp 1 cũng rất cụ thể cảm tính. Các em rất ham hiểu biết, 
thích bắt chước, hiếu động chưa biết tập chung lâu sự chú ý vào một cái gì đó. 
Năm đầu tiên của đời học sinh, trẻ rất bỡ ngỡ với việc chuyển hoạt động chủ đạo 
từ chơi sang hoạt học tập, đặc biệt rất dễ xúc động với các yêu cầu và quy tắc 
của trường học.
 Qua thực tế làm công tác chủ nhiệm lớp và quá trình tìm hiểu, nghiên cứu 
những giải pháp cũ đã thực hiện trong những năm qua, chúng tôi nhận thấy thực 
trạng công tác chủ nhiệm lớp ở tiểu học trước đây chưa thực sự được coi trọng, 
giáo viên chủ yếu tập trung nhiều vào việc dạy kiến thức nên việc rèn các kỹ năng 
cho học sinh còn lơi lỏng, chưa có nhiều hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm, học 
sinh chưa được làm chủ trong mọi hoạt động, Xuất phát từ thực trạng đó chúng 
tôi xin đưa ra “Một số giải pháp mới trong công tác chủ nhiệm lớp” mà chúng 
tôi đã áp dụng thành công trong năm học 2018 – 2019 và năm học 2019 - 2020.
 1. Giải pháp cũ thường làm:
 * Ưu điểm của giải pháp cũ
 Những năm trước đây trong công tác chủ nhiệm lớp của mình chúng tôi 
vẫn tiến hành theo các bước:
 + Nắm tình hình, phân loại đối tượng học sinh: Việc nắm tình hình học 
sinh còn chưa sâu, chưa sát
 + Bầu ban cán sự của lớp: Ban cán sự lớp chỉ xoay quanh một số em, chưa 
có sự luân phiên, thay đổi theo từng kì.
 + Lập kế hoạch năm học, đề ra chỉ tiêu thi đua và biện pháp thực hiện để 
đạt được chỉ tiêu đề ra: Các tiêu chí thi đua chủ yếu là do giáo viên tự xây dựng 
và đề ra cho học sinh mà chưa có tính dân chủ, còn gây áp lực cho học sinh.
 * Nhược điểm của giải pháp cũ
 - Giáo viên quan tâm nhiều đến việc dạy kiến thức nên việc rèn các kỹ 
năng cho học sinh còn có phần hạn chế. - Học sinh ít được tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, nhiều em còn 
rụt rè, nhút nhát, chưa mạnh dạn tự tin trước tập thể; Chưa thực sự chủ động 
trong học tập và hoạt động tập thể. 
 - Các đoàn thể địa phương mới chỉ dừng lại ở việc tạo điều kiện giúp đỡ 
khi GVCN yêu cầu mà chưa thực sự vào cuộc tham gia cùng giám sát, hỗ trợ, 
phối hợp với GV.
 2. Giải pháp mới cải tiến
 a) Giải pháp 1: Xây dựng kế hoạch chủ nhiệm lớp
 * Tìm hiểu đối tượng học sinh 
 Ngay đầu năm học, sau khi nhận lớp, việc đầu tiên chúng tôi tìm hiểu kỹ 
đặc điểm tình hình, hoàn cảnh từng học sinh để nắm bắt các thông tin một cách 
cụ thể để lập kế hoạch giáo dục, đặc biệt quan tâm tới những học sinh có hoàn 
cảnh khó khăn bằng cách: có thể là cho các em dụng cụ học tập nếu các em 
thiếu, Cũng có thể là những hành động rất nhỏ như cài lại nút áo, chải lại mái 
tóc khi các em chưa kịp thực hiện lúc đến lớp. Như ở lớp chung tôi có em Thu 
tuy còn cha mẹ nhưng cha bỏ đi biệt tích, một mình mẹ phải bươn trải nuôi bốn 
người con nên hầu như không quan tâm gì đến em, em thường xuyên ăn mặc 
xộc xệch, quần áo không sáng màu, đầu tóc không chải gọn,...Chung tôi gần gũi 
động viên và hướng dẫn em cách giữ gìn vệ sinh thân thể, có những lúc tôi chải 
tóc và giúp em cột lại gọn gàng. Những việc tuy nhỏ nhưng đối với các em thì 
đó là một sự khích lệ vô cùng lớn để các em vui vẻ, vững bước trên con đường 
học tập. 
 * Xây dựng đội ngũ cán bộ lớp
 - Trước hết những học sinh được chọn làm cán bộ lớp bao giờ cũng phải 
gương mẫu trước các bạn về mọi mặt: học tập, kỷ luật, tham gia các hoạt động 
của lớp, của trường, nói năng, diễn đạt phải rõ ràng, dứt khoát,...
 - Sau khi đã bầu chọn được Ban Cán sự của lớp, chúng tôi giao nhiệm vụ 
cụ thể cho từng em như sau:
 + Nhiệm vụ của lớp trưởng: 
 Điều hành chung công việc của lớp, theo dõi thi đua giữa các tổ, báo cáo 
với giáo viên chủ nhiệm khi có sự việc xảy ra và là người phối hợp chặt chẽ với 
giáo viên chủ nhiệm về tình hình hoạt động hằng ngày của lớp.
 Lớp trưởng điều khiển cả lớp thực hiện nội quy của lớp, của trường.
 + Nhiệm vụ của các lớp phó, tổ trưởng: 
 - Tổ chức lớp truy bài 15 phút đầu giờ, giúp đỡ những bạn học bài, làm 
bài còn chậm.
 - Điều hành các bạn trao đổi, thảo luận hoặc trả lời câu hỏi trong tiết học 
khi giáo viên yêu cầu.
 - Làm mọi việc của lớp trưởng khi lớp trưởng vắng mặt hoặc nghỉ học.
 - Phối hợp với lớp trưởng giữ trật tự lớp học.
 Như vậy mỗi em sẽ làm đúng nhiệm vụ của mình. Ngoài ra lớp trưởng 
và các lớp phó phải đoàn kêt và hợp tác chặt chẽ với nhau trong công việc 
chung.
 Cuối tuần vào tiết sinh hoạt lớp, lớp trưởng, lớp phó báo cáo các mặt 
hoạt động của lớp. Căn cứ vào báo cáo của các em, giáo viên chủ nhiệm sẽ nắm được khả năng quản lí lớp của từng em, động viên khen ngợi những việc các em 
đã làm tốt, đồng thời chỉ rõ những thiếu sót và hướng dẫn các em cách khắc 
phục.
 * Bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ của lớp
 Để làm tốt công tác tự quản, trước hết giáo viên chủ nhiệm phải tập huấn 
cho đội ngũ cán bộ của lớp, các tổ trưởng , nhóm trưởng và giao nhiệm vụ cho 
từng thành viên, sau khi các em đã nhận biết vai trò trách nhiệm của mình các 
em sẽ có ý thức tự quản tốt. Nhưng trong thời gian đầu năm học giáo viên chủ 
nhiệm phải theo dõi sát sao, ghi nhật kí cụ thể các hoạt động của đội ngũ cán bộ 
lớp để phát hiện mặt còn hạn chế và uốn nắn kịp thời. Bám sát kế hoạch của Nhà 
trường, của Đội để vạch ra kế hoạch từng tuần, từng tháng theo từng chủ điểm, 
từng đợt thi đua để các em có kế hoạch theo dõi, hướng dẫn các bạn thực hiện.
 * Xây dựng kế hoạch chủ nhiệm ngay từ đầu năm học
 Tiếp theo chúng tôi xây dựng kế hoạch chủ nhiệm: Việc lập kế hoạch giúp 
giáo viên chủ nhiệm lớp có tầm nhìn xa, bao quát hơn trong công tác chủ nhiệm 
lớp, vì thế dựa trên sự tìm hiểu và nắm bắt đặc điểm tình hình học sinh, dựa vào 
kế hoạch nhà trường tôi lập kế hoạch tỉ mỉ sát thực. Phần chung tình hình lớp, có 
kế hoạch và biện pháp thực hiện, tiêu chí thi đua cụ thể cho từng tháng, từng chủ 
điểm trong tháng. Có đánh giá, nhận xét từng tháng và sơ kết học kỳ, tổng kết 
năm học. 
 Phần cuối theo dõi học sinh, phần này cần phải được theo dõi thường 
xuyên và chặt chẽ có ghi chép, đánh giá mọi sự tiến bộ cũng như những tồn tại 
chưa khắc phục được của từng em. Để có biện pháp khắc phục kịp thời. 
 b) Giải pháp 2: Xây dựng kỷ cương, kỉ luật trong lớp
 * Dựa trên nội quy nhà trường để xây dựng nội quy lớp học:
 - Đi học đầy đủ, đúng giờ; không nghỉ học tùy tiện, nghỉ học phải có giấy 
xin phép hoặc phụ huynh điện xin phép.
 - Thực hiện tốt năm điều Bác Hồ dạy và các nhiệm vụ học tập rèn luyện 
theo chương trình quy định.
 - Giữ gìn vệ sinh cá nhân, bảo vệ môi trường xanh - sạch - đẹp.
 - Giữ gìn, bảo vệ tài sản của lớp, của trường.
 - Tham gia tích cực các phong trào thi đua, các hoạt động tập thể ngoài 
giờ.
 - Không nói tục, chửi bậy; gọi bạn xưng tôi, mình,... giúp đỡ nhau cùng 
tiến bộ.
 c) Giải pháp 3: Xây dựng nề nếp học tập 
 - Tổ chức tốt 15 phút truy bài đầu giờ để các em có thời gian ôn lại kiến 
thức của bài trước khi vào giờ học và nề nếp xếp hàng ra và lớp của học sinh. Hình ảnh học sinh xếp hàng ra và lớp đi theo hàng 
 - Xây dựng “Đôi bạn cùng tiến”: Khi phân chỗ ngồi, tôi bố trí chia nhóm 
có đủ đối tượng học sinh, cho học sinh có năng lực nổi trội ngồi cạnh học sinh 
có năng lực còn hạn chế. Em có năng lực nổi trội sẽ theo dõi, hướng dẫn bạn, 
kèm cặp bạn trong học tập. Hình ảnh trong một tiết dạy Giáo dục lối sống thể hiện sự giúp đỡ nhau trong học tập của HS
 - Lập thời gian biểu học tập cụ thể. Đồng thời phân nhóm học sinh theo 
thôn để tiện trao đổi việc học. Mỗi nhóm đều cử nhóm trưởng để giúp thầy cô 
giáo hướng dẫn việc học. Việc làm này cũng có nhiều ưu điểm, các em có thể 
giúp nhau được ở mọi lúc, mọi nơi; Mặt khác các em học còn hạn chế cũng 
tránh được mặc cảm với thầy cô. Giáo viên kiểm tra thường xuyên để đôn đốc 
nhắc nhở các nhóm học tập hiệu quả. 
 d) Giải pháp 4: Xây dựng “Lớp học thân thiện, học sinh tích cực”
 “Xây dựng lớp học thân thiện” là tạo ra môi trường học tập thân thiện, an 
toàn, gần gũi với học sinh, đưa thiên nhiên hòa vào trong lớp học, làm cho học 
sinh cảm thấy “mỗi ngày đến trường là một niềm vui”. Xây dựng được “lớp học 
thân thiện” thì sẽ có “học sinh tích cực”, sẽ nâng cao được chất lượng giáo dục 
cho học sinh.
 10 YÊU CẦU CƠ BẢN CỦA MỘT “LỚP HỌC THÂN THIỆN, HỌC 
 SINH TÍCH CỰC” 1. Không có học sinh chán học, bỏ học và nghỉ học không có lí do.
 2. Lớp học phải được trang trí đẹp, phù hợp, có tính thẩm mĩ và tính giáo 
dục cao.
 3. Phải sử dụng có hiệu quả và bảo quản tốt các thiết bị, đồ dùng dạy học; 
sử dụng tiết kiệm điện, nước.
 4. Lớp học phải sạch sẽ trong suốt buổi học, bàn ghế phải ngay ngắn, 
không có học sinh xả rác bừa bãi. 
 5. Có tập thể bạn học thân thiện: không nói tục, chửi thề; phải luôn hòa nhã 
với bạn bè và giúp đỡ nhau trong học tập.
 6. Lớp học phải an toàn, không có nguy hiểm, không có tai nạn xảy ra.
 7. Học sinh phải tích cực tham gia các hoạt động tập thể, rèn luyện kĩ năng 
sống, giữ gìn vệ sinh môi trường, cam kết không vi phạm luật giao thông.
 8. Học sinh học đủ các môn học theo qui định, chất lượng học tập ngày 
càng được nâng cao và vượt trội so với năm học trước.
 9. Học sinh tích cực tham gia các hoạt động từ thiện như: thăm hỏi bạn khi 
đau ốm, động viên chia sẻ với những bạn có hoàn cảnh khó khăn, tặng sách cũ 
cho thư viện trường, 
 10. Lớp học là môi trường bình đẳng nam nữ, không phân biệt giàu nghèo, 
không có hiện tượng học sinh bị phạt, bị kiểm điểm phê bình trước toàn trường.
 * Trang trí lớp học sạch - đẹp
 Lớp học thân thiện phải luôn sạch sẽ, ngăn nắp và được trang trí đẹp, đảm 
bảo tính thẩm mĩ và tính giáo dục cao. Do vậy, chung tôi hướng dẫn và cùng với 
học sinh thực hiện các công việc sau đây: 
 - Giữ gìn các biểu bảng có sẵn trong lớp do nhà trường trang trí. Ngoài ra 
trang trí thêm các giỏ hoa, các hình ảnh đẹp trên tường lớp học.
 - Khuyến khích các em chọn và sử dụng chính bài vẽ đẹp trong tiết mĩ 
thuật của mình để trưng bày sản phẩm nhằm khuyến khích các em có ý thức vẽ 
tỉ mỉ, đẹp và cảm thấy hãnh diện, tự hào vì sản phẩm của mình được trưng bày.
 - Làm bảng nội quy lớp học đẹp, in khổ đủ lớn, đóng khung và treo ngay 
ngắn trên tường sao cho mọi học sinh đều thuộc và thực hiện đúng.
 - Trang trí một số chậu hoa để cửa sổ và bên ngoài hành lang của lớp.
 * Xây dựng mối quan hệ bạn bè
 Trong cuộc sống của mỗi con người, ngoài những người thân trong gia 
đình ra, ai cũng cần có bạn bè để chia sẻ. Học sinh Tiểu học cũng vậy. Nếu các 
em có nhiều bạn bè thân thiết trong lớp thì các em sẽ hợp tác vui vẻ với nhau và 
sẽ giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Em có năng lực nổi trội sẽ giúp những em có năng 
lực còn hạn chế; ngược lại, em còn hạn chế cũng dễ dàng nhờ bạn giúp đỡ mình 
học tập mà không phải e ngại, xấu hổ (Học thầy không tày học bạn) và như vậy, 
chất lượng học tập của lớp chắc chắn sẽ được nâng cao. 
 đ) Giải pháp 5: Tổ chức các hoạt động tập thể và các trò chơi vui tươi 
lành mạnh
 Hoạt động tập thể và tham gia các trò chơi bổ ích là nhu cầu, là sở thích 
của hầu hết các học sinh tiểu học. Vì vậy, khi tổ chức cho các em hoạt động tập 
thể và tham gia các trò chơi là giáo viên đã giúp các em “học mà chơi, chơi mà 
học”, kiến thức và kĩ năng ở mỗi em sẽ được hình thành và rèn luyện năng lực, phẩm chất một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, không gây căng thẳng, gò bó đối với 
các em. Ngoài ra, tổ chức sinh hoạt tập thể và vui chơi còn giúp các em phát 
triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo.
 Học sinh của nhà trường tham gia chơi trò chơi dân gian
 Học sinh của nhà trường tham gia múa hát cùng các thầy cô giáo 
 Chúng tôi đã tổ chức ngay trong mỗi buổi học chính khóa và cả các buổi 
sinh hoạt ngoài giờ lên lớp các hoạt động tập thể và một số trò chơi đơn giản, 
gọn nhẹ, Thông qua các hoạt động vui chơi, các em được “làm”, “được trải 
nghiệm” như trong cuộc sống thực, điều đó giúp các em lĩnh hội kiến thức và 
rèn luyện kĩ năng sống một cách nhẹ nhàng, nhưng lại hiệu quả.
 e) Giải pháp 6: Phối hợp các hình thức giáo dục khác
 - Tổ chức các hoạt động nhân đạo từ thiện như: Mua tăm ủng hộ người 
mù; Thăm bà mẹ Việt Nam anh hùng ở địa phương; Quyên góp áo ấm tặng bạn; 
Tổ chức cho học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm cùng với nhà trường nhằm 
rèn các kỹ năng sống cho học sinh. Các hoạt động chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam 20/11
 - Tổ chức tốt các buổi họp với ban đại diện cha mẹ học sinh, các buổi họp 
phụ huynh của lớp.
 - Phối hợp chặt chẽ với các đoàn thể trong nhà trường nhằm nâng cao chất 
lượng giáo dục toàn diện cho các em.
 3. Đối chiếu giải pháp cũ và mới:
 Giải pháp cũ Giải pháp mới
 - Trong tiết sinh hoạt, lâu nay chủ - Trong tiết sinh hoạt học sinh chủ 
yếu là GVCN làm việc với HS từ đầu động điều hành trong các hoạt động 
đến cuối tiết, HS chỉ ngồi nghe, lĩnh hội của tiết học và chủ động đưa ra các 
và tuân thủ, chấp hành những việc công việc trong tuần mới.
GVCN giao.
 - Trong thực tế, nhiều phụ huynh - Hiện nay việc đi họp phụ huynh 
tâm sự không muốn đi họp cho con vì cho con không phải căng thẳng và 
con suốt ngày bị phê bình, học lực không mang tính hình thức. Phụ 
không được bằng bạn bè, hơn nữa, đi huynh được chủ động bàn bạc và 
họp cơ bản chỉ ngồi nghe, có một phần đưa ra phương án để thực hiện 
thảo luận nhưng rất căng thẳng hoặc phương hướng, nhiệm vụ của năm 
mang tính hình thức, nặng về hành học.
chính. Xong họp là nộp các khoản đóng 
góp rồi về nên đi chủ yếu mang tính 
trách nhiệm, nghĩa vụ
 - Cách thức điều hành, chỉ đạo, quản lý - Hiện nay GVCN còn sử dụng